SC: 'Iedereen beschouwt deze plannen als onuitvoerbaar'

Deskundigen zien niets in de kabinetsplannen voor de hypotheekrenteaftrek. Hoogleraar fiscale economie Edwin Heithuis vreest dat het voorstel toch een kans maakt in de formatie.

Het wetsvoorstel om de hypotheekrenteaftrek te beperken kreeg scherpe kritiek van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB). Veel interne discussie ging daar niet aan vooraf. ‘Iedereen beschouwt deze plannen als onuitvoerbaar,’ zegt Edwin Heithuis, die als penvoerder aan de basis staat van het kritische advies.

Op persoonlijke titel en als hoogleraar fiscale economie aan de Universiteit van Amsterdam stelt Heithuis: ‘Ik denk dat je er niet aan ontkomt om ook bestaande gevallen te raken bij de hervorming van de hypotheekrenteaftrek. Natuurlijk is dat pijnlijk. De overheid mag eigenlijk niet treden in wat we noemen “gerechtvaardigde verwachtingen”. Dat is vloeken in de kerk voor juristen. Maar soms kun je niet anders.’

Dit is nadrukkelijk zijn persoonlijke visie, al was het maar omdat de NOB – de beroepsorganisatie van academisch geschoolde belastingadviseurs - geen politieke standpunten inneemt. ‘Van de Orde zul je niet horen dat het verstandig of onverstandig is om de hypotheekrenteaftrek te hervormen. Wij kijken naar aspecten als effectiviteit en efficiëntie, de technische uitvoerbaarheid ervan en dergelijke. Die zijn in dit geval in het geding. Daarom zeggen we: doe het niet op deze manier.’

Begrip
Heithuis heeft niettemin begrip voor de maatregelen. ‘Door het massale gebruik van de renteaftrek in combinatie met de mogelijkheid van belastingvrij sparen en beleggen voor de eigen woning, zijn de kosten hiervan voor de overheid gigantisch uit de klauwen gelopen. Het gaat inmiddels om 12 miljard euro per jaar – de laatste grote aftrekpost die er nog is. Het is begrijpelijk dat de overheid daar vanaf wil. De staatskas kan zich dit soort aderlatingen eenvoudige niet meer permitteren.’

Maar dan liefst niet op de manier die de zogenoemde Kunduz-coalitie bedacht en waaraan demissionair staatssecretaris Weekers van Financiën uitvoering geeft. De essentie van het voorstel is een aflossingseis voor nieuwe hypotheken vanaf 1 januari 2013. Wie op dat moment al een hypotheek heeft, krijgt niet met de nieuwe regels te maken (het overgangsrecht).

Chaos
Volgens de NOB maken beide elementen de regeling onwerkbaar. ‘Mensen die na 1 januari verhuizen en een extra stuk lening aangaan, krijgen bijvoorbeeld te maken met verschillende aflossingsplannen en niveaus van renteaftrek.’ Heithuis erkent: ‘Dit is vanuit zakelijk oogpunt misschien interessant voor belastingadviseurs, maar maatschappelijk gezien is het niet gewenst. Ja, daar kijken wij ook naar.’

Naast de voorspelde chaos komt er een principiëler argument om de hoek kijken. De wetgever staat op het punt om in te grijpen in de contractuele relatie tussen burgers en geldverstrekkers. ‘Dat is een opmerkelijke en vergaande zet. Natuurlijk zijn er belastingwetten die zeggen dat je belasting moet betalen, maar wetten die ingrijpen in de civiele verhoudingen zijn van een andere orde.’

Deze inmenging noodzaakt namelijk tot het opzetten van een controleapparaat en wettelijke uitzonderingen. ‘Mensen zullen moeten aantonen dat ze op 1 januari aan hun aflossingsverplichting van dat jaar hebben voldaan, anders raken ze hun recht op hypotheekrenteaftrek kwijt. Omdat dat weer te cru is voor de zielige gevallen, bijvoorbeeld mensen die hun baan kwijtraken of van wie de aflossing door een domme fout net een paar dagen te laat binnenkomt bij de bank, worden daar weer uitzonderingen op bedacht, die het allemaal nog ingewikkelder maken. Die zijn allemaal niet nodig als daadwerkelijke aflossing niet verplicht wordt gesteld.’

Afwijkend advies
Naast de NOB uitten economen al kritiek op het plan. En de commissie-Van Dijkhuizen kwam vorige week met een afwijkend advies, waarbij de aflossingsplicht vervalt en bestaande gevallen niet worden ontzien. Je zou zeggen dat de kansen voor het kabinetsplan daarmee wel bekeken zijn. Maar Heithuis vertrouwt het niet. ‘Ik ben bang dat straks tóch de voorliggende variant uit de bus rolt, omdat de VVD absoluut niet verder wil gaan en de PvdA dan maar eieren voor haar geld kiest.’

Van Dijkhuizen wil voor iedereen de renteaftrek gedurende de looptijd steeds een beetje verder beperken - alsof er wordt afgelost, zonder een daadwerkelijke plicht daartoe. De opbrengst van de maatregel wordt in het plan van de commissie ‘teruggegeven’ via een lagere inkomstenbelasting. Heithuis plaatst hierbij kanttekeningen. ‘Die terugsluis lijkt mooi, maar daarmee bereik je niet precies dezelfde groep. Je pakt geld van de huizenbezitters en geeft het terug aan de grotere groep van mensen die inkomstenbelasting betalen.’

Bovendien is het opletten met dit soort adviezen, want het is erg aantrekkelijk voor de overheid om de opbrengst helemaal niet terug te geven. ‘Je hebt altijd het risico dat de politiek via “cherry picking” alleen de maatregelen overneemt die haar goed uitkomen, zeker in tijden van bezuinigingen. Daarom moet je dit eigenlijk doen als het economisch meezit. Maar het wrange is dat niemand er dan voor te porren is, omdat dan de noodzaak niet wordt ingezien.’

Heithuis ziet meer in een scenario waarbij de renteaftrek voor iedereen geleidelijk wordt beperkt. Alle huizenbezitters gaan dat in hun portemonnee voelen. ‘Daarbij zou ik slechts één uitzondering willen maken, namelijk voor de groep die niet langer dan bijvoorbeeld vijf jaar geleden zijn eerste huis heeft gekocht. Die starters hebben doorgaans een relatief hoge hypotheek, staan aan het begin van hun carrière, hebben dus nog niet zo’n hoog inkomen en hebben vaak net kinderen. Als je ook voor die groep de bestaande hypotheekrenteaftrek beperkt, komen zij financieel echt in de klem, vrees ik.’

Bron: www.sconline.nl, Auteur: Richard Sandee

Berichtdatum: %datum1